Фото авторы: aes2024.kz
Сарапшылар Қазақстан үшін атом электр станцияларының қажеттілігін түсінетін кез келді деп дабыл қағуда, деп хабарлайды Turantimes.kz тілшісі.
Атом электр станциялары энергия тапшылығын шеше ала ма? Құрылыстан кейін электр қуаты арзандай ма? Ол қоршаған ортаға қаншалықты қауіпсіз? Дәл осындай сауалды Қазақстан халқы партиясы Атырау облыстық филиалының төрайымы Балжан Досмұхамбетоваға да жолдаған едік. Көп ұзамай біз келесі жауап алдық …
– АЭС Қазақстанға қандай пайда әкеледі деп ойлайсыз?
– Атом электр станциясын салу үшін көптеген факторлар қажет. Жақында байқаған боларсыз, жылу электр станцияларының апатты ақаулары жиі орын алуда. Оның себебі – жабдықтың тозуы мен электр қуатының болмауы. Мұндай жағдай бүгінде еліміздің қай өңірінде де орын алып отыр. Күн мен жел энергиясының да пайдасы көп екені рас. Дегенмен, олар біздің мазмұн ортамыздан туындайтын талаптарды толығымен қанағаттандыра алмайды. Ақыры еліміз электр қуатын импорттауға мәжбүр болды. Сондықтан ол әлі де көрші елдерге тәуелді. Бұл қуанатын нәрсе емес.
2023 жылы ішкі электр энергиясының импорты 29%-ға артып, 4,7 млрд кВт/сағ. Сатып алу бағасы екі-үш есеге өсіп, 235,9 миллион долларды құрады. Қазіргі таңда еліміз электр энергиясын Ресей мен Қырғызстаннан алып, тұтынады. Ақырында, электр қуатының бағасы орташа есеппен 20%-ға көтеріліп, адамдарға қаржылық қиындықтар туғызды.
– Сонда АЭС тәуелсіздігімізді одан әрі нығайтады дейсіз бе?
— Әрине. Енді біз энергетикалық тәуелсіз ел болсақ, бұл еліміздің тұрақты дамуына одан әрі, яғни бір қадам алға басады. Ертең атом электр стансасын салсақ, ішкі электр қуатының тапшылығын жойып қана қоймай, артық электр қуатын көршілес елдерге экспорттау мүмкіндігіне ие боламыз. Бұл тамаша мүмкіндік! Сарапшылардың болжамы бойынша, 2030 жылға қарай Қазақстанның барлық аймақтары 2,7 ГВт-қа дейінгі электр қуатының негізгі тапшылығынан зардап шегуі мүмкін. Ал АЭС бұл қауіптің алдын алды. Өйткені, бұл елімізді тұрақты және үздіксіз электр энергиясының көзімен қамтамасыз етуге жол ашады.
– Ғалымдар атомдық технологияны басқа мақсаттарда қолдануға болады деп ойлайды…
– Иә, солай. Атомдық технологияны өндірісте, медицинада, ауыл шаруашылығында, тіпті тамақ өңдеуде де қолдануға болады. Осының барлығы Қазақстандағы ғылыми-техникалық процестер мен инновацияларды дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер ашады. Сайып келгенде, бұл өңіріміздің әлеуметтік-экономикалық жағдайының жақсаруына оң әсерін тигізеді.
– АЭС жаңа жұмыс орындарын ашу мүмкіндіктерін туғыза ма?
– Бұл жүздеген емес, мыңдаған жұмыс орындарын ашады. Осылайша, еліміздің технологиялық әлеуеті артады. Осы уақытқа дейін жеткен жетістіктердің көпшілігі гуманитарлық бағытта болса, ендігі кезек технологияға келді.
– Айтпақшы, осы орайда бізде осы саланы жақсы түсінетін мамандар бар ма?
– Мүмкін жеткіліксіз, бірақ әлі де бар. Алдағы уақытта олардың қатары көбейеді деп ойлаймын. Ол үшін барлық жағдай жасалған. Содан бері атом энергетикасы мен физика салаларында мамандар даярлаудың инфрақұрылымы құрылды. Ядролық физика институты мен Ұлттық ядролық орталық базасында жұмыс істеп тұрған реакторлар бар. Ол жерде жаңа мамандарды оқытып, практикалық тәжірибемен қамтамасыз етуге әбден болады. Сондықтан бұл бағытта еш кедергі жоқ деп есептеймін.
– Қауіпсіздік ше?
– Қазіргі атом электр станциялары адам үшін де, табиғат үшін де қауіпсіз. Мұны мен емес, дүние жүзіндегі қарағайдай ғалымдар айтып отыр. Қазіргі заманғы 3 және 3+ реакторларында қауіпсіздік мәселелері нақты белгіленген. Апат болған жағдайда да радиоактивті заттардың таралуына жол бермеу үшін барлық жағдай қарастырылған. Чернобыль қаласындағы қайғылы жағдайға кеңес дәуіріндегі ескірген техника себеп болды. Олардың орнын баяғыда-ақ бүгінгі күн талабына сай құрылғылар басып алған. Ағымдағы реакторлар сумен салқындатылады. Оларды әлемнің үздік компаниялары қамтамасыз етеді. Сондықтан адам өмірі мен қоршаған орта экологиясына алаңдаудың қажеті жоқ.
Сонымен қатар, атом электр станциялары көмірмен жұмыс істейтін электр станцияларына қарағанда экологиялық таза. Себебі ол ауаға парниктік газдар мен басқа да зиянды заттарды шығармайды. Оның үстіне климат қатты өзгеріп, ауа сапасы жақсармайды. Мұндай жағдайда АЭС тағы да көмекке келеді деп ойлаймын.
– Ал экономика тұрғысынан алғанда қаншалықты тиімді?
– Атом электр станцияларының арқасында ел экономикасын бір ғасырға тұрақты дамытуға болады. Іске асыру құны да аса жоғары емес. Атом электр станцияларын салып жатқан заманауи компаниялар оның 60 жылға созылатынына кепілдік береді. Дегенмен, тәжірибе көрсеткендей, мұндай станциялар 80 жылға дейін, тіпті одан да ұзақ жұмыс істей алады. Пайдалы пайдалану мерзімі аяқталғаннан кейін ядролық реакторлар мен радиоактивті қалдықтар қауіпсіз түрде залалсыздандырылады. Сайып келгенде, бұл ұзақ мерзімді инвестиция ретінде қарастырылуы керек. Біз қазірден бастасақ, ертең біз және кейінгі ұрпақ ондаған жылдар бойы жемісін көреміз.
– Демек, сіздің тарапыңыз АЭС құрылысын қолдайды, солай ма?
– Біздің партия ғылым жетістіктерінің зор әлеуеті мен артықшылықтарына сенеді. Осы орайда біз осындай маңызды жобаны бірлесіп жүзеге асыруға дайын екенімізді жеткізгім келеді. Дамып келе жатқан мемлекетімізде АЭС одан әрі өркендей беретініне сенімдімін.
– Басқа айтар сөзің бар ма?
– Қазақстанның 12 қаласында жылу желілерінің жағдайы өте қиын деңгейге жетті. 2023 жылға қарай жылу электр станцияларының орташа тозу көрсеткіші 73% құрайды, бұл өңірлерді тұрақты энергиямен қамтамасыз етуді қиындатады. Бұл көрсеткіш Екібастұзда 91, Павлодарда 83, Степногорда 82 пайызға жетті. Атбасар, Петропавл, Ақтау және басқа қалаларда да желі айтарлықтай тозған. Оның 47,2 шақырымын жөндеуге 33 миллиард теңге бөлінген, бұл уақытша шешім ғана.
сарапшы қазба байлық — көмір I май энергия ең Қауіп көз соған сеніңіз. Қазақстанда электр энергиясы энергия ұрпақ 77 пайыз құрайды көмір ЖЭО жылыжай газ I зиянды барлығынан ең көп саны бөлу. Көмірден жасалған электр энергиясы станцияға байланысты өлімКешіріңіз деңгейі өндіру электр энергиясы энергия бірлікке сағатына 24,6–32,7 терават құрайды салыстыру қандай да бір жолмен Қашан атомдық Және қайта жасау энергия көз әлдеқайда көп қауіпсіз. Өйткені, атом көмір энергиясын пайдалану салдарынан өлім 99,8 пайыздан астам бастап