15 қазанда мемлекет қайраткері, драматург, жазушы, ақын Сәкен Сейфуллиннің туғанына 130 жыл толады. Оның Қазақстанның мәдени дамуы мен әлеуметтік өміріне қосқан үлесі баға жетпес. Астанада қазақ халқының біртуар перзентінің өмірі мен шығармашылығына арналған бірегей мемлекеттік мұражай бар. Мұражай келер ұрпаққа қалдырған мол мұраны келушілермен сырласатын орынға айналды.
Мұражай орналасқан ағаш саяжайды 1846 жылы ақмолалық көпес Казанцев сатып алынған тауарлардың есебін жүргізетін кеңсе ретінде салған. Содан 1920 жылы бұл ғимаратта қазақ әдебиетінің негізін салушы Сәкен Сейфуллин қызмет еткен редакция ғимараты орналасты. Мұражай ресми түрде 1988 жылдың ақпан айында ашылды. Бүгінгі күні мемлекеттік мұражайдың жеті залы бар. Шыны астында сирек кездесетін жәдігерлер: фотосуреттер, мұрағаттар, картиналар, ақынның жеке заттары, туыстарының жиһаздары, кітаптар және т.б. Сәкен Сейфуллин мұрасының сақталуына оның барлық заттары мен құжаттарын ұқыптылықпен сақтаған жары Гүлбаһрамның үлесі ерекше.
Сейфуллиннің құрметіне Қазақстанда театрлар, мектептер, кітапханалар, көшелер аталған.
Сәкен Сейфуллиннің туған жері – Ақмола (астананың ескі атауы), оның өмірінің маңызды сәттері осында өтті. Көрмеге қойылған фотосуреттер мен құжаттар болашақ жазушының өсіп-өнген ортасын көрсетеді.
Сәкен Сейфуллин 1984 жылы Қарағанды облысы Шет ауданында дүниеге келген. Туған кезде есімін Сәдуақас қойған. Ол бір үйдің үлкені, одан басқа алты бала бар. Нілді ауылындағы орыс-қазақ мектебінде, кейін Ақмола қалалық приход бастауыш мектебінде оқып, үш жыл бойы оқуын жалғастырады. 1912 жылы қазақ, татар, орыс балаларына орыс тілін үйрете бастады. Университетті бітіргеннен кейін Омбы мұғалімдер семинариясына оқуға түседі. Мұнда ол қазақ жастарының тұңғыш «Бірлік» мәдени-ағарту ұйымын құрып, 16 өлеңнен тұратын «Әткен күндер» атты алғашқы жинағын басып шығарды.
Мұражайда Қазақстан халқының ұлдары – жазушылар Сәкен Сейфуллин, Ілияс Жансүгіров және Бейімбет Майлинге арналған үш мүсін бар. Үш ақын бір жылы, бір жаста дүниеге келген.
Мұражай витриналарының бірінде әйнек астына айналдыратын катушкалар қойылған; ол Сәкеннің анасы Жамал Тышанбайқызыдікі еді. Сондай-ақ, Ор-Абаның туған жеріндегі таудан тастар мен ақынның туысы София Сейфуллинаның мұражайға сыйға тартқан шай қорабы да бар.
Шай жәшіктері – ою-өрнектері бар жұқа қалайыдан жасалған зауыттық бұйымдар. Оны Сәкен Сейфуллин 1930 жылдары Мәскеудегі «Синторг» дүкенінен анасына арнайы сатып алыпты. Жәшіктің қақпағында екі жағында ұшып бара жатқан құстардың суреті бейнеленген демуазель құсы мен құрақ арасындағы табиғат көрінісі бейнеленген. Өнім уақыт өте келе жылтыр сары бояумен жабылған.
Мұражайда жазушының жатын бөлмесі қайта жасалды, онда оның жеке заттары: 1930 жылдары сатып алған чемодандары, ұлы Аяннан көрпе, інісі Мәжит Сейфуллиннің домбырасы, сондай-ақ 1926 жылы Ташкентте сатып алынған төсек-орындары бар. екінші әйелі Гүлбаһрамға үйленді.
Сол дәуірден қалған заттардың арасында асхана, Singer тігін машинасы және бақытты отбасылық сәтті бейнелейтін картина бар. Онда Сәкен, әйелі Гүлбаһрам және олардың ұлы Аян бейнеленген.
Жазушы кеңсесі өте қарапайым көрінеді, бірақ қажет нәрсенің бәрі бар. Ілмектерге ақынның жеке заттары ілінеді: бас киімдер, орамалдар, қолшатырлар. Сейфуллинге 1930 жылы Жазушылар одағында берілген патефон ерекше экспонат. Сонымен қатар, мұражайда оның музыкалық аспабы, фортепиано, сондай-ақ Андервуд жазу машинкасы мен отбасының қабырға сағаты қойылған. Олар 1920-1930 жылдары жоғары сапалы ағаштан жасалған. Қоңыр корпус, маятникпен. Маятникті медальонға «Р» және «А» монограммалары қашалған.
«Әдеби қызмет» залындағы басқа да жәдігерлерге жүгінсек, жазушының жеке заттарын көруге болады: ағылшын костюмі, аяқ киім және сол кездегі сәнге тән таяқ .
«Мемлекеттік-педагогикалық қызмет» залында Сәкен Сейфуллиннің Қазақстан Халық Комиссарлар Кеңесінің төрағасы қызметіндегі қызметі туралы баяндайтын стенд орнатылған. Мұның бәрі әдеби шығармалар – поэзиялық жинақтар, поэмалар, әңгімелер, романдар мен пьесалар. Мұражайда Сәкен Сейфуллиннің араб тілінде басылған ең әйгілі «Тікенді жол» романының сирек көшірмесі бар. Ол естелік түрінде жазылған және автордың жеке басынан кешкенін, сол кездегі қоғамдық-саяси процестерге көзқарасын көрсетеді. Роман өзінің терең эмоционалды мазмұнымен, жарқын бейнелерімен ерекшеленеді, бұл оның қазақ әдебиеті мен мәдениет тарихына қосқан үлесі зор.
1936 жылы Қазақ Жазушылар одағы Сәкен Сейфуллиннің әдеби-қоғамдық қызметінің 20 жылдығын салтанатты түрде атап өтті. Осы бір есте қаларлық кездесуде оның халыққа сіңірген еңбектері бағаланып, Еңбек Қызыл орденімен марапатталып, алтын қалта сағатын сыйға алды.
Көрнекті ақынның алтын сағатын 1870-1880 жылдары швейцариялық NY MOZER компаниясы шығарған. Бұл сағат жоғары сапалы 18к (750) алтыннан жасалған және салмағы 100 грамм. Олардың шығарылуы 1882 жылы басталды, диаметрі 45 мм. Сыртқы мұқабасында Сәкен Сейфуллиннің есімі ойып жазылған, ішкі жағында «Hy Mozer & Ce», «Echappemente anche», «Rerres», «Qualitelepaine» деген сөздерді кездестіруге болады. Бұл естеліктер Сәкеннің жесірі Гүлбаһрамда ақынның басқа заттарымен бірге 1973 жылы қайтыс болғанға дейін сақталған.
Сейфуллин бала кезінен Абай Құнанбаев пен Александр Пушкиннің өлеңдерін сүйіп оқитын, жиі жатқа айтатын. 1937 жылы Сейфуллин Пушкиннің үш томдық шығармалар жинағын өңдеп жатқанда ұлы ақынның туғанына 100 жыл толуына орай медальмен марапатталған.
1930 жылдардың аяғында Кеңес Одағында зиялы қауым, оның ішінде жазушылар мен өнер қайраткерлері жаппай қуғын-сүргінге ұшырады. Сәкен Сейфуллин де осы қуғын-сүргіннің құрбаны болды. Ол Алматыда атылды. Ол ұсталған соң оның әйелі Гүлбаһрам да ұсталды. АЛЖИРге бара жатқан жолда олардың бір жарым жасар ұлы Аян қайғылы жағдайда қайтыс болды.
1957 жылы қазақ жазушысы Сәкен Сейфуллиннің есімдері көптеп табылды. Бүгінде оның мұрасы өмір сүріп, жаңа ұрпақтарды шабыттандырады және бізге сөз бостандығы мен адамгершіліктің маңыздылығын еске салады.
Мәтін мен кескіндердің авторы Алина Имамбаева